God se voorsienigheid is een van die mooiste onderwerpe uit die Bybel. Voorsienigheid, dit wil sê dat God in alle behoeftes van sy skepping voorsien. In die geval van ’n mens: kos en klere, son en reën, huis, motor, fiets, werk en vakansie, familie en vriende… Inderdaad, dit is een van die mooiste onderwerpe. Tog is dit ook ’n omstrede onderwerp. Dit kom veral vanweë twee redes: die beperktheid van die mens se verstand, en ten tweede: die opstandigheid van mense.

Ons Verstand te Bowe...⤒🔗

God se voorsienigheid gaan ons verstand te bowe. Dink slegs hoe God in staat is om elke dag almal van voedsel te voorsien. Dit is – uit logistieke oogpunt – ’n onmoontlike opgawe. Dink net hoe ’n groot organisasie dit verg om alle diere in ’n dieretuin van genoeg kos te voorsien. Vir elke dier ook sy eie ‘spyskaart’. ’n Leeu kan nie strooi eet nie. ’n Kameelperd kan nie vleis eet nie. Vergeleke by die hele wêreld het ’n dieretuin nog niks om die lyf nie. Dit is nog maar een voorbeeld hoe God se voorsienigheid ons verstand te bowe gaan.

Maar daar is nog ’n rede. Sondag 10 van die Heidelbergse Kategismus vestig ons aandag op die feit (soos nagespreek uit die Woord), dat nie net die mooi dinge in die wêreld, maar ook die slegte dinge geïnkorporeer is in God se voorsienigheid. Ook dít gaan ons verstand te bowe. Reën én droogte, gesondheid én siekte, rykdom én armoede. Dit is ʼn onderdeel van God se voorsienigheid dat ons vir jare kerngesond kan bly, maar ook dat ons skielik siek kan word. Dit is ʼn onderdeel van God se voorsienigheid dat daar baie ryk mense is in die eerste wêreld, maar ook baie arm mense in die derde wêreld. Hoe is dit moontlik? Sy voorsienigheid beteken tog dat almal voorsien word in wat hulle nodig het?

Psalm 94: O God, Doen tog Iets!←⤒🔗

Die digter van Psalm 94 het ook geworstel met hierdie vraag. Hy was ’n gelowige man, wat daagliks met dankbaarheid alle gawes uit God se hand ontvang het. Maar hy het ’n probleem gehad omdat God al hierdie gawes net so goed aan mense gee wat Hom glad nie daarvoor dank nie. Erger nog, soms het dit gelyk of God sy eie volk wat Hom dien, verwaarloos, terwyl goddelose mense amper verdrink in weelde. En hulle gaan maar net aan, asof niemand hulle kan keer in hulle oneerlike winsbejag nie. Sien God dan nie, Hy wat Homself die Beskermer van weduwee en wees noem, dat juis hierdie mense verdruk en vermoor word nie? Dis om hierdie rede dat die digter God roep om in aksie te kom:

God van wraak, o HERE, God van wraak, verskyn in ligglans!
Verhef U, o regter van die aarde, vergeld die trotsaards hulle dade.
Hoe lank sal die goddelose, o HERE, hoe lank sal die goddelose jubel? Psalm 94:1-3

Vandag kan ons beslis met hierdie digter saampraat. HERE, voorsienige God! Sien U nie wat hier in Suid-Afrika gaande is nie? Mense wat U verag en die kerk bespot, hulle het alle vryheid! U goeie wette word ingeruil deur selfbedagte bepalings. HERE, staan tog op! U regeer mos deur u voorsienigheid! Waarom hou U u Vaderhand oop vir sulke tipe mense? Dink tog in die eerste plek aan u kerk! Ja, die digter kon net so wel iemand gewees het wat vandag hier in Suid-Afrika lewe. Ook ons word omgewe deur baie wat net vir hulleself lewe, wat onreg pleeg en misdaad bedryf en by hulleself dink: God bestaan tog nie. Of: God sien dit nie, die God van Jakob merk dit nie (Psalm 94:7).

Maar Natuurlik Slaap God Nie...←⤒🔗

Vanaf vers 8 sien ons ’n wending in Psalm 94. Die digter begin weer te besef wie God werklik is. Maar natuurlik het God sy kerk nie vergeet nie. Hy is mos aanwesig! Die almagtige en teenwóórdige krag van God hou hemel en aarde in stand. Niks oorkom ons toevallig nie. Selfs onvrugbare jare, siekte, armoede val ons ten deel uit God se Vaderhand. En, hoe teenstrydig dit miskien mag klink, juis hiérdie besef gee die digter weer nuwe moed. God hét sy kerk nie vergeet nie. Ook al verkeer sy kerk in ’n benarde situasie. Dus roep hy almal op om nugter te wees – vers 9:

Sou Hy wat die oor plant, nie hoor nie, of Hy wat die oog formeer, nie sien nie? Die HERE ken die gedagtes van die mense – dat hulle nietigheid is.

En dan merk ons hoe die digter in vers 12 steeds meer sig kry op God se voorsienigheid. God se voorsienigheid beteken nie dat jy oorlaai word met slegs lekker dinge in die lewe nie. God se voorsienigheid beteken nie vir ’n Christen dat hy die waarborg van ’n aangename lewetjie het nie. Dat dit ’n outomatisme is dat jy sal opgroei in ’n gelukkige gesin, dat jy verlief sal word en trou met die man of vrou van jou keuse, dat jy kinders sal kry, dat jy ’n goeie werk sal hê, dat jy meer as genoeg geld sal hê, dat jy vriende sal hê, dat jy oud sal word saam met jou lewensmaat, ens. ens. nie. “Welgeluksalig is die man, o HERE, wat U onderrig” (vers 12). Hierdie vers kan mens ook vertaal: Welgeluksalig is die man, o HERE, wat U kasty. Is dit nie so dat mense eers werklik na God begin luister, as hulle teëspoed ondervind nie? Daarom dat Paulus selfs durf te sê: “ons roem ook in die verdrukkinge…” (Romeine 5:3) Teëspoed is geen teken van God se afwesigheid nie. Teëspoed kan – net so goed soos voorspoed – ’n aanwysing wees dat God se voorsienige hand jou lewe bestuur.

Koningspsalms←⤒🔗

Psalm 94 vorm deel van ’n groep psalms wat almal handel oor die koningskap van God, Psalm 93 t/m 99. Hierdie tema is in Psalm 94 nadruklik aanwesig. Die digter besef gaandeweg steeds sterker dat, ten spyte van mense wat goddeloos lewe en selfs die opregtes verdruk, ten spyte daarvan is en bly God Koning. Hy is die Regter van die aarde. Hy kan die God van wraak wees, as reg en geregtigheid herstel moet word. Hierdie benaming – God van wraak – hoef ons nie af te skrik nie. Dit laat mens juis opgelug asemhaal. In die ou Oosterse regsisteem was dit naamlik so onder die nomadevolke dat wanneer iemand vermoor is, dit die reg en plig van die familie was om – volgens bepaalde reëls – wraak te neem. Om die misdadiger dus te straf. In Psalm 94 word die HERE bestempel as die Persoon wat die vergote bloed van weduwee, wees en vreemdeling sal wreek. Mense wat geen familie het om vir hulle in te staan nie. Die HEER regeer, en Hy sorg dat sy regsorde gehandhaaf word. Hierdie besef kan ons in dae van teenspoed op die been hou. As ons onreg met lede oë moet aansien, miskien self moet ondergaan. My kom die wraak toe, sê die HERE. Hy sal op sy tyd die reg herstel. Alle skepsels is só in sy hand dat hulle hulle sonder sy wil nie kan roer of beweeg nie. So bied God se voorsienigheid houvas in ’n gebroke wêreld.

Simplisme←⤒🔗

Al te dikwels word God se voorsienigheid op ’n simplistiese manier geïnterpreteer. Dit gebeur deur onkerklikes, maar ook deur kerkmense. As God se voorsienigheid sou beteken dat Hy vir hemel en aarde sorg, hoekom ly daar dan soveel mense honger? As God Koning is oor die hele aarde, hoekom woed daar sulke vreeslike oorloë op die aardbodem? As God in beheer is, hoekom kan byna ’n hele volk uitgemoor word. Dink aan die Jode in die Tweede Wêreldoorlog. As God mag het oor die natuur, hoekom is daar natuurrampe, oorstromings, aardbewings, orkane, weerlig ens.?

Hierdie is inderdaad verskriklike dinge, en daar is mense wat op grond hiervan hulle geloof in God se voorsienigheid maar oorboord gooi. Hulle redenasie: As God voorsienig was, sou dit nie gebeur het niet. Nou het dit gebeur, dus God is nie voorsienig nie. Hy is nie in beheer nie. Hy staan op ’n manier ook magteloos teenoor die rampe. Hy ween sekerlik ook vanweë alle onreg en rampe. Hy ly saam met ons.

Tog is dit ’n simplistiese redenering. Dit is die boodskap van Psalm 94, soos nagespreek in die Heidelbergse Kategismus. God se voorsienigheid is een van die mooiste onderwerpe uit die Bybel. Maar helaas is dit vir sommiges ’n omstrede saak. En, soos genoem, veral vanweë twee redes. In die eerste plek die beperktheid van die menslike verstand. Ons is nie in staat om God se voorsienigheid te verstaan, laat staan te verklaar nie. Dit sien ons goed in Psalm 94. Die digter kan nie begryp hoekom God die goddeloses hulle gang laat gaan nie. En ’n nommerpas antwoord vind hy ook nie. Wel vind hy berusting in God, in sy Woord, waaruit hy leer dat God ook in teëspoed wel deeglik in beheer is. Die tweede rede hoekom die voorsienigheid ’n omstrede saak is, is vanweë die opstandigheid van mense. Hierdie punt kan die beste geïllustreer word met die voorbeeld van die volksmoord op die Jode in bv. Auschwitz. As mense beweer dat God nie meer kan bestaan ná so ’n ramp, omdat as Hy sou bestaan Hy dit beslis sou voorkom het, dan draai hulle die saak onderstebo. Want dit was juis die Derde Ryk van Hitler wat niks meer met God te make wou gehad het nie. Hulle het God se wette ingeruil vir hulle eie. Dit was ménse wat die weersinswekkende ramp in Auschwitz laat plaasvind het. Die mensheid is daarvoor skuldig. Niemand kan God daarvoor kwalik neem nie. Die mense van toe wou niks meer met God te make gehad het nie. En dit is duidelik dat God hulle laat begaan het, en dan sien jy dus wat gebeur as mense vrye teuels kry. Kortom, opstandigheid verhinder ʼn mens om nederig skuld te bely voor God. Opstandigheid verhinder ’n mens om sig te kry op God se voorsienigheid.

Voor- én Teëspoed←⤒🔗

Nogmaals wil ek benadruk: ons kan God se voorsienigheid nie verstaan nie. Hoekom Hy in sommige gevalle nie ingryp nie, en in ander gevalle wel deeglik. Ons kan dit nie verklaar nie, laat staan dat ons die Ewige ter verantwoording kan roep. Hoekom God toelaat dat mense deur rampe getref word – siekte byvoorbeeld – ook dit kan ons nie verklaar nie. Of miskien beter gesê: ons kan dit ten dele verklaar. God se Woord leer naamlik dat die gebrokenheid van hierdie wêreld sy oorsprong het in die sondeval van die mens. Juis hierdie besef hou ons nederig. Net soos Job kan ons nie met God redekawel nie. Selfs al moet ons vir ons gevoel heeltemal onskuldig ly, soos by Job eintlik die geval was. Voor God se aangesig pas daar slegs één houding: op die knieë. Sy grootheid bely. Sy koningskap oor alles bely. Bely dat Hy aanwesig – teenwoordig – is, in voor- en teëspoed. As ons so in die lewe staan, bied die kennis van God se voorsienigheid ’n houvas in ’n gebroke wêreld. Dis die rede hoekom God ons in sy Woord iets vertel oor sy voorsienigheid. Om aan klein mensies houvas te bied.