⤒🔗

Wette?←⤒🔗

Die lewe is ʼn kuns. ʼn Kuns wat geleer moet word. Ons is nie gewoond daaraan om só oor die lewe te dink nie. Vir ons is dit bekend om te hoor dat ons lewens as Christene ingerig word volgens die wet van die Here. En dit is reg. Maar dit is nie al nie. Dit is heeltemal eensydig as ons sê dat ons lewens ingerig word volgens wette en gebooie. Hoe belangrik die wet van die Here ook al is. Opmerklik genoeg is daar soveel boekies wat geskryf is oor die boek Spreuke, en telkens weer word alles wat Spreuke oor die lewe te sê het, ingedeel onder een van die tien gebooie. Dit wil die boek Spreuke nie doen nie.

Lewenskeuses←⤒🔗

Wanneer ons net op die gebooie bly fokus, perk ons die verstaan van ons Christelike lewe in. Laat ek probeer illustreer. Ons word gedurig weer gekonfronteer met keuses wat ons in die lewe moet maak. Bewus en meesal onbewus maak ons elke dag honderde keuses en beslissings. Hoe maak ons daardie keuses? Wat was die beslissende in jou keuse toe jy moes kies tussen die verkoop van jou arbeidskrag aan iemand anders en die begin van jou eie besigheid? Op grond waarvan het jy besluit om eers te gaan studeer voordat jy die arbeidsmark betree het? Waarom het jy jouself in ʼn huwelik begeef en nie eerder ongetroud gebly met die oog op dienswerk in die kerk en samelewing nie?

Spreuke laat selfs sien wanneer iemand ʼn mooi lewe voor die Here leef. ʼn Mooi lewe is ʼn lewe wat uitloop op veiligheid en in gerustheid (Spreuke 1:33). Ons word tog geroep om ons lewens te stel as ʼn lewende offer voor die Here wat vir Hom mooi en aangenaam is (Romeine 12:1-2). Dít is tog ons godsdiens! ʼn Lewe waarin ons die wil van die Here vir ons leer ken. Vir oud en jonk. Só ʼn lewe is ʼn hele kuns. ʼn Kuns waarin nie mý sukses en mý eie bevrediging die norm is nie. ʼn Kunswerk wat gebou word op die voetstuk van die vrees vir die Here.

Kuns wat Geleer Moet Word←⤒🔗

Die lewe is nie eenvoudig nie. Dit is vol terugslae, teleurstellings, irritasies en selfs persoonlike rampe. Om nie eers die daaglikse opdraandes wat ons almal moet oorkom, te noem nie. Hoe hanteer ons dit alles? Hoe maak ons ons keuses? Hoe hanteer jy mense wat op jou lewenspad kom? Moeilike mense en onaangename mense. Ons kry te doen met ongemaklike situasies. In die Bybel is daar ʼn mooi woord vir iemand wat die kuns geleer het om sy lewensboot netjies om al hierdie lewenssituasies te stuur – die wyse. ʼn Wyse persoon is iemand wat as kind van die Here kan lewe te midde van soveel verskillende gebeure wat op ons afkom. Daarvoor is die boek Spreuke geskryf.

Spreuke vertel van die verskillende lewenssituasies waarin ons kan teregkom. Die boek wil meer gee as reëls hoe om te lewe. Dit wil die lewe beskryf soos ons daarmee te doen kry. Dit beskryf die geleentheid wanneer jy gevra gaan word om vir iemand borg te staan. Of wanneer iemand dwaas optree teenoor jou – gaan jy hom antwoord of gaan jy stilbly? Dit vertel van ʼn getroude vrou wat by jou gaan flikkers gooi en jou nooi om na haar huis te gaan terwyl haar man nie tuis is nie. Dit vertel van mense wat sonder God lewe en jou nooi om saam met hulle op pad te gaan. Die gevolge van ʼn lui lewe word in geen onduidelike taal nie afgeskilder – moenie skrik as jy oorval word deur armoede terwyl jy te lui was om te werk nie! Nog ʼn bietjie slaap, nog ʼn bietjie die wekker stel op “snooze”. Dit vertel van die blydskap wat ʼn kind sy ouers kan gee wanneer hy die onderrig van sy ouers ernstig opneem. Hoe gemaak as jy vir ete genooi word by ʼn persoon met sosiale aansien? In dit alles moet jy as kind van die Here gaan leef. Gaan staan in die samelewing met sy uitdagings, geleenthede, beperkings en gevare. Moenie bang wees nie; maar leer die kuns om te lewe. Wees wys.

Insig in die Lewe←⤒🔗

Terwyl die lewe beskryf word, wil die boek Spreuke ons leer om ʼn mooi lewe te lei. Die Spreuke van Salomo is gegee sodat ons wysheid en onderrig sal ken. Dit wil ons insig in die lewe gee. Die Spreuke wil jou help om jou karakter vorm te gee. Dit gee geen nuwe wette, voorskrifte of “beginsels” nie. Dit leer ons die kuns om goed te leef. Wysheid. Wysheid is praktiese lewenskennis wat ons help om die regte ding te sê en te doen in verskillende lewenssituasies. Dit ontwikkel jou karakter.

Wysheid leer ons om moeilikheid in die lewe te vermy. Tegelyk leer dit jou hoe om dit te hanteer as die moeilikheid op jou afstorm op só ʼn manier dat jy dit nie kan vermy nie. Spreuke wil jou raad gee. Dit wil jou help om lewenssituasies te kan verstaan. Wat ʼn geweldige hulp in die lewe is dit nie. Ons ken almal wyse mense – ten minste, ek hoop so! Wat ʼn groot bevryding en verligting as jy met só iemand kan praat om jou jou eie situasie te help verstaan. Nee, dan het hy nog geen oplossing gebied nie; trouens’ daar is dalk nie ʼn oplossing nie, maar ʼn verstaan van die lewe help jou om verder te kom. Aan te hou. Gelowig aan te hou. Jy moet leer om jou nie om die bos te laat lei deur ʼn ieder en ʼn elk wat op jou afkom nie. Tegelyk is dit nie ʼn boek wat jou algemene lewensadviese gee wat die lewe vir jou leefbaar maak nie. Dit is nie adviese wat jou sukses waarborg nie. Ewe min is dit ʼn manier om sosiaal aanvaarbaar by mense te wees.

Vir Onervarenes←⤒🔗

Die boek Spreuke is nie vir ʼn uitgesoekte klompie lidmate van die kerk geskryf nie. Die wysheid word gegee om aangeneem te word. Vir die eenvoudiges. Om hulle volwassenheid en onderskeidingsvermoë te gee. Eenvoudige mense kan leer om gedissiplineerde lewens te lei wanneer hulle leer wat reg en regverdig in die lewe is. Geen hoë IK word benodig nie.

In Spreuke 30 word aan ons vier diere voorgehou wat besonder wys is, maar wat werklik geen hoë IK het nie! Hulle is ook glad nie magtig nie: miere – hulle is nie sterk nie, maar hulle maak kos bymekaar die hele somer lank; uitermate wys! (30:24); klipdassies – hulle is nie sterk nie, maar maak daarom hulle huis in die rots; sprinkane – hulle het geen koning nie en tog trek hulle in goeie orde uit in een swerm; geitjies – hulle kan maklik gevang word en tog loop hulle vry rond in konings se paleise!! Hulle het die kuns om te lewe, bemeester! Kyk maar na hulle!

Vir Ervarenes←⤒🔗

Eenvoudiges, d.i. onervarenes, moet luister en leer, maar óók die wat reeds wys is. Hulle wat reeds goeie insigte het, kan steeds meer leer. Dit is die mooi van die wysheid – dit kan geleer word. Jy kan jou daarin oefen. Jou wysheid kan toeneem. Wyse mense is hulle wat die kuns geleer het om uit hulle foute te groei. Wysheid is nie iets waarmee jy gebore word nie. Karakter ontwikkel … word gevorm ... groei … word mooi. Wysheid is bedoel vir almal in die gemeente. Die een meer as die ander, ja, maar geen eksklusiewe besit vir ʼn elitekorps nie. Spreuke wil almal roep – word wys! Ook wanneer die wyse luister, sal sy insigte in die verstaan van die lewe toeneem. Moenie dink dat jy op die ouderdom van 50 jaar alles geleer het nie. Wees bereid om steeds te luister. Die dwase is juis hy wat wysheid verag – nie meer daarna wil luister nie.

Elke lewensfase stel weer sy eise aan ʼn mens. Opnuut moet jy weer leer lewe. Eers as kind en jongmens. Hoe ontvanklik is kinders nie dikwels om te leer nie!! Dan kom die puberteitsjare … dan gaan alles minder maklik. Dit word moeiliker om wysheid te ontvang. Spreuke is dan ook veral gerig op hulle wat gereed staan om in die volle lewensbreedte losgelaat te word. Daarom die sterk aanmoediging om die lewenskuns nie gering te ag nie – julle onervarenes, laat julle onderrig. Maar soos wat jou verantwoordelikheid in die gesin, kerk en samelewing toeneem, word nuwe eise gestel. Nuwe wysheid; nuwe insigte in die lewe is nodig. En wat ʼn onmisbare lewenskuns om te weet hoe om oud te word … en die lewenskuns om op ʼn wyse manier te sterf!! Dit is juis die een wat dink hy is volleerd, wat onwys is.

Teregwysing en Onderwysing←⤒🔗

Wysheid het baie skakerings – ons hoor van dit alles reeds in die begin van die boek – tug/teregwysing, verstandigheid/lewensinsig, verstaan, onderskeidingsvermoë. Wanneer ons dit het, sal ons weet hoe om met reg, geregtigheid en regverdigheid op te tree. Die wyse doen dus die goeie. Wysheid gee vorm aan ons manier van lewe – ons etiek, as u dit so wil stel. Dit is nodig, want daar kom baie op ons af in die lewe. Dit word hier genoem (1:6) “spreuke”, “beeldspraak”, “woorde van wyse manne en hulle raaisels”.

Wysheid help ons om die lewe te “interpreteer”. Selfs ʼn wyse spreuk in die mond van ʼn dwaas is nutteloos en gevaarlik: “Soos die bene van ʼn lamme slap afhang, so is ʼn spreuk in die mond van die dwase” (26:7). Of: “Soos ʼn doring wat in die hand van ʼn dronkaard geraak het, so is ʼn spreuk in die mond van die dwase” (26:9). Spreuke is nie slagspreuke wat op enige situasie toegepas kan word nie; selfs om spreuke toe te pas, het jy wysheid nodig. Leer om mense, situasies en veral jouself te verstaan.

Vrees van die Here←⤒🔗

Waar begin ons om hierdie wysheid te kry? Dit klink tog na ʼn totaal onbegonne taak. Is wysheid nie iets wat ons altyd sal bly ontglip nie? Wie sal ooit die kuns om te lewe, leer? Dit sal ons altyd ontglip as ons by onsself wil begin. As ons ons wysheid in onsself begin soek. Spreuke wys ons waar alle wysheid begin. By die Here. Die vrees vir die Here is die begin van die insig in die lewe as kunswerk.

Dit beteken nie ons moet vir die Here bang wees nie. Vrees vir die Here het te doen daarmee dat jy ontsag vir die Here het; dat jy baie van Hom dink. Maar dan nie ook net dat die Here groot is nie, maar veral dat jy in alles wat jy dink, doen en sê met die Here rekening hou. Sonder om rekening te hou met die Here, mag ons heel “gekunstelde” lewens leef. Vir baie heel indrukwekkend, maar weinig meer as kulkunste. Dit is eers wanneer jy begin om die Here ʼn plek te gee in jou lewe, dat die lewe vir jou begin sin maak. Die lewe kry dan werklik vir jou betekenis. Die lewe word vir jou mooi. Die lewe met sy raaisels, sy moeilikhede, sy stampe en stote, sy krisisse en rampe.

Hou jy rekening met die Here in jou lewe, sal jy al meer verstaan wat in die wêreld aangaan. Daar is baie teleurstellings in die lewe. Maar hy wat op die Here let, laat die mooi nie by hom verbygaan nie. Hy wat weet hoe afhanklik hy van die Here is, sal leer om elke lewensomstandigheid aan te pak. Ek sê nie dat hy altyd ʼn antwoord vir alles sal hê nie, maar hy sal ʼn mooi lewe kan lei. ʼn Lewe wat tot eer van die Here is. Gaan sonder vrees die lewe in. Wysheid begin nie waar ons geleer het hoe om die stampe en stote van die lewe te sy-stap en omseil nie. Dit is nie afhanklik van ons voorspoedige lewens nie. Van die boom van kennis van goed en kwaad (wysheid) kon Adam en Eva nie eet sonder om te sterf nie. Hulle wysheid was by die Here alleen te vinde. Laat Hý sý lig en waarheid oor jou skyn. Die volle lig van alles wat Hy ons te sê het in sy hele Woord. Glo God op sy Woord. Vertrou Hom. Dit is om Hom te vrees.