Hoe ondersoek jy jouself? En doen ons dit? Of bly ons daarvan weg uit angs dat die resultaat minder aangenaam gaan wees? Eintlik is dit goed verstaanbaar. En jy hoef nie eers ʼn christen daarvoor te wees nie ... die wêreld is vol afgode: mooie, intelligente, suksesvolle en gevierde mense. Meet jouself aan hulle en wat kry jy? Niks nie. Is dit nie dieselfde as ons voor God te staan kom nie? As jy jouself moet ondersoek in die helder lig van sy heiligheid, waar laat dit jou? Geen wonder mense vermy die selfondersoek nie. Ander doen dalk die moeite en begin daarmee, maar gee na ʼn tydjie moed op. Hulle misluk daarin en gee hulself ʼn ronde nul vir geloof, hoop en liefde.

Vraagstelling⤒🔗

ʼn Vorige keer het ek geskryf oor die gesamentlike publikasie van die deputate vir kerklike eenheid, ʼn wonderlike produk van die Christelik Gereformeerde – en Gereformeerde Kerke. Daarin gaan dit ook oor selfondersoek, ʼn belangrike element in die wedersydse herkenning. Hulle wys op 2 Kor. 13:5. Daar staan: ‘Ondersoek julself of jul in die geloof is; stel julself op die proef. Of is julle nie seker van julself dat Jesus Christus in julle is nie – as julle ten minste nie verwerplik is nie!’ Van daaruit stel die deputate ons die vraag ‘of ons deur wedergeboorte ʼn band van geloof aan die Here gekry het.’

Nie neutraal←⤒🔗

Dit lyk asof dit wat Paulus skryf ʼn ope vraag is wat met ja of nee beantwoord kan word. En dit lyk asof die deputate die vraag netso deurgee: is daar ʼn band met Jesus, ja of nee? Nogal nie maklik om dit vas te stel nie.

Maar as ons mooi kyk, blyk dit dat die oproep aan die Korinthiërs tog ʼn bietjie anders bedoel is. En dit kom veral tot uiting in die toevoeging: 'Of is julle nie seker van julself dat Jesus Christus in julle is nie?'

Die vraag is naamlik nie neutraal en na twee kante toe oop nie. In die Grieks staan daar ʼn vraagwoord, wat ʼn positiewe antwoord veronderstel. In Afrikaans kry ons dit ook. As ʼn seun laat by die skool aankom kan die onderwyser vra: ‘Jy weet mos hoe laat die klasse begin, of hoe?’ In hierdie vraag is ʼn positiewe antwoord ingebed. Ongelukkig klink dit nie dieselfde in ons ou vertaling nie. Die nuwe Direkte Vertaling (2014) is baie duideliker: ‘Ken julle julleself dan nie? Besef julle dan nie dat Jesus Christus in julle is nie?’ Mens sou die vraagteken amper deur ʼn uitroepteken kon vervang so weinig oop is hierdie vraag. Dit is meer soos ʼn appèl, ʼn aanmoediging om tog veral met selfondersoek te begin.

Ontdekkende ondersoek←⤒🔗

Op hierdie manier lyk die selfondersoek na ʼn soort van eksamen, waar jy net kan slaag of druip. Dit is ook nie ʼn mediese ondersoek met as uitslag gesond of siek nie. Dit is naamlik glad nie ʼn ondersoek wat in ja (ek glo) of nee (ek glo nie) saamgevat kan word nie.

Dit is ʼn regte ondersoek in die sin dat jy allerhande dinge kan ontdek. Jy sal jou lewe moet naspeur. Speur na wat? Na alles waaruit blyk dat Jesus Christus goeie werk in jou begin doen het!

Paulus sit ons as lesers aan die werk. Daarby gaan hy daarvan uit dat ons verstaan wat hy bedoel. Selfondersoek in Bybelse sin is na sy aard iets wat alleen opgedra kan word aan die wat die bedoeling daarvan verstaan. Die wat (ooit) Christus leer ken het. Vandaar dat hy ʼn positiewe resultaat voorspel: ons sal al soekende in ons lewe baie van Christus teëkom! Dit kan nie anders nie. Ons weet dit immers? Ons geloof het tog maar net een oorsprong?

Op hierdie manier lê Paulus die mens nie op ʼn ontleedtafel om hom oop te sny en te kyk wat hy werd is nie. Watter sondaar sou dan gesond verklaar kon word? Nee, hy laat hom (tot sy troos) ontdek, dat daar in die middel van al die ellende ook goeie dinge te sê is. Dis verseker! ‘Ons besef immers dat Jesus Christus in ons is?’

God was al daar←⤒🔗

Eendag het ek met iemand gepraat wat vir my sê: ‘Ek het al my vertroue in God verloor, ek doen niks reg nie, ek wens ek is nie meer hier nie – ek wens ek kon sterf.’

‘En waarnatoe gaan jy dan?’, wou ek weet. ‘Na God toe’ antwoord hy onmiddellik. Dit was vir my so treffend. Eers hoor jy iemand homself heeltemal waardeloos verklaar. Sou die selfondersoek ʼn toets gewees het sou hy dit nie naastenby geslaag het nie. En vervolgens spreek dieselfde persoon die vertroue uit dat as hy sterf, hy deur Christus behoue sal bly. En hy doen dit sonder om agter te kom dat dit so besonder is.

Ons het toe saam iets van die selfondersoek in die praktyk toegepas soos dit bedoel is. Hoor jy wat jy sê? Besef jy dat dit ʼn groot geloofsvertroue uitstraal? Besef jy dat jy hierdie geloof nooit vir jouself kon gegee het nie? Sien jy dan nie raak Wie in jou werk nie? Dit is wat jou lewe juis waardevol maak, dit is die begin van die ewigheid in jou hart. En in daardie lyn is daar moontlik nog meer wat ontdek mag word. Baie meer. Waarom is jy hier? Waarom soek jy God? Hoekom is dit vir jou belangrik? Hoekom los Sy Woord jou nie uit nie? Wat is hierdie dryfkrag wat jou in beweging bring? Soms is dit mense wat lank gelede gedoop is, hul geloof laat afwater het, maar dan tog weer soek na wat hulle verloor het. Hoe gebeur so iets? En Wie het nou eintlik iets in jou hart bewaar? As jou sondes jou baie pla, Wie het jou daarop gewys? As jy na God se nabyheid verlang, al lyk dit nog so onbereikbaar, Wie gee jou daardie verlange? Jy, mens wat na God vra, ondersoek jouself tog ʼn slag rustig! God het Homself dalk baie meer gegee as wat jy besef. Aan die ander kant, as jy nie die tyd daarvoor neem nie, sal jy altyd met die gedagte rondloop dat jy verwerplik is. En dit dalk nog word ook.

Uitverkies←⤒🔗

Hierdie toepassing van die teks vind ons terug in die Dordtse Leerreëls, hoofstuk 1 artikel 12. Honger en dors na die geregtigheid en droefheid volgens God se wil oor die sonde word daar genoem as kenmerke van ons uitverkiesing. Met ander woorde: as jy van daaruit diep in jouself kyk, sal jy God beter leer ken – wat al vir jou uitgekies het voordat jy vir Hom kon kies. En sal jy Christus beter leer ken, wat al vir jou betaal het voor jy nog enige besef daarvan gehad het. Jy ontmoet daarin die Heilige Gees wat jou wil oortuig van God se bedoeling: jou ellende word getoon om jou daarin na Christus te lei, om jou te behou, om jou daarmee na Christus te lei, om jou in God se nabyheid te bring. Jou kennis van ellende staan nie op sy eie nie, die oorsprong daarvan lê in God se liefde opgesluit. In die kantlyn by die kenmerke van die verkiesing word dan ook verwys na 2 Kor. 13:5. Ondersoek jouself. Anders kort jy ʼn diepe vreugde.

Nie ʼn ander nie←⤒🔗

Dit kan nie toevallig wees dat in een teks drie keer die woordjie ‘julleself’ staan nie. Dan word daarop ʼn sekere nadruk geplaas. Die Korinthiërs was naamlik druk besig om Paulus te beproef, te toets. Dit was te verstane. En wel so dat hy die toets nie sou kon deurstaan nie. En so kom dit nog steeds voor in die kerk van Jesus Christus. Is dit ʼn slim plannetjie van Paulus om dit om te keer? Toets julle maar julself? Nee, want hy keer dit wel om. Hy neem daarmee direk die toetskarakter weg. Hy plaas hulle op die spoor van: julle sal seer sekerlik Jesus in julle lewe ontdek. Maar begin dan op die manier wel by jouself. As jy in jou eie lewe Jesus ontdek, ontdek jy Hom ook in die ander se lewe. So eenvoudig is dit. So eenvoudig analiseer jy ʼn kritiese atmosfeer in die kerk. Mense wat altyd krities kyk na medegelowiges, ondersoek hulleself te min. Hulle herken Jesus te weinig, in hulself en dus ook by ander.

Deurbraak←⤒🔗

Dit is verstaanbaar dat die ware selfondersoek ʼn deurbraak kan veroorsaak. As jy Jesus waarlik in jou lewe ontdek en wat Hy alles doen, mag jy weet dat jy aanvaar is, wat ook al verder oor jou gesê kan word. Laat die mense dit dan maar (liefdevol) uitwys ... jy hoef nie jouself te verdedig, groot te hou of bang te wees nie. Jy kan ook gerus laat blyk dat jy hulp nodig het. Want wie jy ten diepste is en mag wees, word nie deur mense bepaal nie. Dit gee so baie ruimte. Ondersoek hoeveel Jesus in jou lewe gedoen het en steeds doen. Dit is die einde van alle selfhandhawing, hoogmoed en krampagtigheid. Ook van oordeel en skinder, om net ʼn paar te noem. Dit verander ʼn mens heeltemal. Jy word iemand wat rus en vertroue ondervind, want wat Jesus in jou begin het sal Hy seker tot ʼn goeie einde bring.